Arxiv mənbələri və dövrün mətbuat materialları göstərir ki, Sumqayıt şəhərinin salınmasının nəzəri bazası rəsmi tarixdən daha əvvəl – hələ 1930-cu illərdə formalaşdırılmışdır.
1934-cü ildə SSRİ-də nəşr olunan "Планировка и строительство городов” jurnalında Abşeron yarımadasının baş planı dərc edilmişdir. Həmin xəritədə Bakı ilə yanaşı, Hovsan, Mərdəkan, Bilgəh və digər yaşayış məntəqələri ilə bərabər Sumqayıt ayrıca sənaye və yaşayış mərkəzi kimi göstərilmişdir. Bu fakt, Sumqayıtın Sovet urbanizmi çərçivəsində öncədən nəzərdə tutulmuş planlı şəhərlərdən biri olduğunu təsdiqləyir.
Sovet İttifaqı rəhbərliyi 1930-cu illərdə Abşeronu ağır sənaye mərkəzinə çevirmək qərarı qəbul etmişdi. Bu məqsədlə Abşeronda ikinci böyük sənaye mərkəzinin salınması planlaşdırıldı. İlk tikinti işlərinə 1938-ci ildə başlanılsa da, İkinci dünya müharibəsinin başlanması ilə əlaqədar olaraq işlər dayandırıldı. Yalnız 1944-cü ildə, müharibənin son mərhələsində, tikinti işləri yenidən bərpa olundu.
Şəhərin baş planı isə daha sonrakı illərdə konkret formalaşdırıldı. 1948-ci ildə Moskvadakı layihə institutlarından birində Sumqayıtın sənaye şəhəri kimi baş planı hazırlandı.Şəhərin yaşayış zonalarının layihələşdirilməsi isə Azərbaycan Dövlət Baş Layihə İnstitutunun payına düşdü. Bu layihə 1947–1949-cu illərdə işlənib hazırlanmış, müəllifləri Saburov, İsayev və Brjesinskaya olmuşdur.
Nəhayət, 1949-cu ildə Sumqayıta şəhər statusu verildi. Beləliklə, 1934-cü ildə planlaşdırma sənədlərində adı çəkilən Sumqayıt 15 ildən sonra reallığa çevrilərək, planlı şəkildə salınmış sənaye şəhərlərindən biri oldu.
sumqayitxeber.com Sumqayıtın tarixi ilə bağlı mühüm faktı əks etdirən 1934-cü ilin planlaşdırma sənədini əldə edərək oxucularına təqdim edir.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
