"Mətbuat Şurası Azərbaycan jurnalistlərinin peşə davranış qaydaları
üzrə şikayətlərə baxır. Bizim əsas istinad edəcəyimiz sənəd budur.
Vətəndaşların müraciətləri zamanı da şikayətləri bu istiqamətdə
təsnifatlaşdırırıq. Hər il Mətbuat Şurasına çoxsaylı müraciətlər və
şikayətlər daxil olur və bu, dəyişilən rəqəmlərdir”.
Bunu Mətbuat Şurası sədrinin müavini, qurumun Şikayətlər üzrə komissiyasının sədri Müşfiq Ələsgərli Modern.az-a açıqlaması zamanı bildirib:
"2016-cı
ilin yekun hesabatına görə Mətbuat Şurasına təqribən 686 müraciət
daxil olub. Bu müraciətlərdən 322-si birbaşa kütləvi informasiya
vasitələrində gedən materiallardan şikayətdir. Bu şikayətlər müxtəlif
məsələləri əhatə edir. Demək olar ki, əhalinin bütün sosial
təbəqələrindən şikayətlər daxil olur.
Məsələn, 322
şikayətdən 118-i ayrı-ayrı sıravi vətəndaşlardan, 91-i dövlət idarə,
müəssisə və təşkilatlarından,78-i özəl müəssisələrdən,16-sı
özünüidarəetmə orqanlarından,19-u isə ictimai qurumlardandır.
Şikayətlər demək olar ki, bütün ölkə üzrə daxil olub.
Daxil
olan şikayətlərdən 29,3 faizi qəzetlərdə, 51,9 faizi internet xəbər
portallarında, 4 faizi jurnallarda, 14,8 faizi isə informasiya
agentliklərində dərc olunan materiallardandır”.
Jurnalistlərin peşə davranış qaydalarının ən çox hansı prinsipi pozulur?
M.Ələsgərli şikayətlərin daha çox hansı prinsiplər istiqamətində olduğundan da danışıb:
"Bilirsiniz,
Azərbaycan jurnalist peşə davranış qaydalarının 4 mühüm prinsipi və hər
prinsipin də öz maddələri var. Birinci prinsip həqiqətə xidmət,
dəqiqlik və obyektivlik, ikinci prinsip informasiya qaynaqlarına sayğılı
yanaşma, üçüncü prinsip şərəf və ləyaqətin qorunması, dördüncü prinsip
isə jurnalistlərin özünün və çalışdığı orqanın reputasiyasının
qorunmasıdır.
Jurnalistlər peşə davranış qaydalarının ən çox birinci prinsipini pozurlar. Bu, təəssüf hissi doğurur.
Birinci
prinsipin 2-ci maddəsi üzrə pozuntular şikayətlərin təqribən 24,8
faizini əhatə edir: Jurnalist hazırladığı yazıda tənqid obyektinin
mövqeyini öyrənib bildirməlidir. Bu, mümkün olmadıqda, tənqid obyekti
tələb edərsə, öz fikirlərini çatdırmağa çox qısa vaxtda ona şərait
yaradılmalıdır. Plüralizm prinsipinə əməl edilməlidir.
Birinci
prinsipin 3-cü maddəsi üzrə pozuntular şikayətlərin 4,9 faizidir.
Yazıda şərhlər elə şəkildə ifadə edilməlidir ki, oxucu onu xəbərdən,
faktdan ayıra bilsin, bunun məhz jurnalistin mövqeyi olduğunu anlasın.
İkinci
prinsipin 1-ci maddəsi üzrə pozuntular şikayətlərin 3,5 faizidir:
Təşkilatların, partiyaların, cəmiyyətlərin, birliklərin və hər hansı
digər maraqlı qrupların rəsmi məlumatları yayılarkən mənbə mütləq
göstərilməlidir. Lakin bilgi verən şəxs adının gizli saxlanması şərtini
irəli sürürsə, jurnalist və informasiya orqanı bu şərtə mütləq əməl
etməlidir. İnformasiya qaynağının gizliliyi qorunmalıdır.
İkinci
prinsipin 2-ci maddəsi üzrə pozuntular şikayətlərin 16,1 faizidir:
Qeyri-rəsmi mənbələrin məlumatları onların həqiqətə uyğunluğu və
informasiya dəyəri yoxlanılmadan yayılmamalıdır. İnformasiya çapa
hazırlanarkən onun mənası təhrif olunmamalıdır. Başqa mətndən və ya
çıxışdan sitat gətirərkən jurnalist həmin sitatın harada başlandığını və
bitdiyini dəqiq bildirməlidir. Fotosimvolların (illüstrasiya,
fotomontaj və sair) dərci zamanı şəklin sənədli xarakter daşımadığı qeyd
olunmalıdır. Yazıların sərlövhələri onun məzmununa uyğun gəlməlidir.
Üçüncü
prinsipin 2-ci maddəsi üzrə pozuntular şikayətlərin 28,9 faizidir:
Jurnalist görüşdüyü, haqqında yazdığı hər bir şəxsin şərəf və
ləyaqətinə, şəxsi həyatının toxunulmazlığı prinsipinə hörmətlə
yanaşmalıdır.
Dördüncü prinsipin 6-cı maddəsi üzrə pozuntular şikayətlərin 10,3 faizidir: Plagiat yolverilməz hərəkətdir.
Dördüncü
prinsipin 7-ci maddəsi üzrə pozuntular şikayətlərin 11,5 faizidir :
Jurnalist yazılarında vulqar ifadələrin, jurqonların işlədilməsindən
çəkinməli, Azərbaycan dilinin zənginləşməsinə öz töhfəsini verməklə
yanaşı, onun təmizliyinin qorunub saxlanmasına da çalışmalıdır.
Burada
diqqət çəkən əsas məqam bütün prinsiplərin maddələri üzrə şikayətlər
daxil olsa da, üçüncü prinsipin 1-ci maddəsi üzrə heç bir şikayət daxil
olmayıb.
Yəni faiz nisbəti sıfırdır. Bu da "Jurnalist
adamları millətinə, irqinə, cinsinə, dilinə, peşəsinə, dininə, yaşadığı
və ya anadan olduğu yerinə görə pisləməməli, ehtiyac duyulmadıqda onlar
haqqında bu qəbildən olan bilgiləri qabartmamalıdır” maddəsidir.
Bu onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycanda həqiqətən də tolerantlıq, multikultural dəyərlərə hörmət mövcuddur”.
Bəzi şikayətçilər cavabdeh KİV-in fəaliyyətinin dayandırılmasını istəyirlər
Müsahibimiz həmçinin 2017-ci ilin yanvarından iyul ayına qədər olan şikayətlərdən söz açıb:
"Bu
müddətdə Azərbaycan Mətbuat Şurasına daxil olan şikayətlərin 28,9 faizi
qəzetlərdə, 57,1 faizi internet media vasitələrində, 9,5 faizi
ayrı-ayrı bloqlarda, 4,5 faizi jurnallarda yer alan materiallarla
bağlıdır. Şikayətlərdən 31,9 faizi Kütləvi İnformasiya Vasitəsinin şərəf
və ləyaqətin təhqir edilməsindən narazıdırlar.
Qarşı
tərəfin mövqeyinin öyrənilməməsi və ya onlara şərait yaradılmaması ilə
bağlı şikayətlər 28 faizdir. Bu şikayət edənlərin təqribən 48 faizi
istəyib ki, həmin KİV-lər təkzib versin və üzr istəsinlər.
Qarşı
tərəfin möqvqeyinin işıqlandırmasını tələb edənlər 36 faizdir. Bəzi
şikayətçilər istəyirlər ki, cavabdeh KİV-in fəaliyyəti dayandırılsın. Bu
da 14,8 faizə qədərdir”.
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
