Son illər dünyada və ölkəmizdə ölüm göstəriciləri artmaqdadır. Statistikalar göstərir ki, 20–30 il əvvəl eyni yaş qruplarında bu qədər ürək xəstəliyi, xərçəng və qəfil ölüm halları müşahidə olunmurdu. Bəs müasir dövrdə insan həyatı niyə bu qədər təhlükəli olub?
Hərəkətsiz həyat – səssiz risk
Texnologiyanın inkişafı insanı hərəkətdən salıb. İndi iş də, alış-veriş də, hətta ünsiyyət də monitor arxasından idarə olunur.
Uzun iş günləri, saatlarla kompüter qarşısında oturmaq, idmansız həyat, yuxsuz qalmaq və qeyri-düzgün qidalanma ürək-damar xəstəliklərinin, şəkərin və piylənmənin əsas səbəblərindəndir.
Tibb mütəxəssisləri xəbərdarlıq edir: "İnsanın gündəlik 30 dəqiqə hərəkət etməməsi, gələcəkdə 5 il ömür itkisinə bərabər ola bilər.”
Qidalar sağlamlığı məhv edir
Marketlərdə rəfləri dolduran rəngbərəng məhsullar, xüsusən şirin, duzlu və istiotlu mallar sağlamlıq üçün heç də təhlükəsiz deyil. Emal olunmuş, uzunmüddətli saxlanmaya yönəlmiş bu ərzaqlar orqanizmdə toksin yığılmasına səbəb olur.
Əvvəllər evdə bişmiş təbii yeməklərlə qidalanan insanlar indi "fast food” və qazlı içkilərlə doyur. Evlərdə yeməklər az bişməyə başlayır, insanlar kafe-restoran və "çatdırılma yeməkləri"nə üstünlük verməli olurlar. Nəticədə, mədə-bağırsaq xəstəlikləri, xərçəng riski, damarların tıxanıqlığı problemləri durmadan artır. Xüsusən artıq xolesterin nəticəsində qan damarları tıxanır, "qəfil ölüm" səbəbkarı tromb sürətlə yayılır.
Çirkli hava, su və həyat
Ətraf mühitin çirklənməsi insan ömrünün qısalmasının yeni səbəbinə çevrilib. Böyük şəhərlərdə havadakı toz və qazların miqdarı normanı dəfələrlə aşır.
Araşdırmalar göstərir ki, hava çirkliliyi təkcə ağciyər deyil, həm də ürək xəstəliklərinin artmasına səbəb olur.
Təmiz suyun çatışmazlığı və plastik tullantıların çoxalması insan orqanizmini "kimyəvi stress” altında saxlayır.
Stress və sosial təzyiq: görünməz düşmən
Müasir insanın ən böyük düşməni stressdir. Sosial şəbəkələrdə daim "başqaları ilə müqayisə” kompleksi, maddi sıxıntılar və zaman çatışmazlığı insanı tükəndirir, narazılıq və depressiya gətirir. İqtisadi sıxıntılar, ailə problemləri və iş təzyiqi bir çoxlarını psixoloji uçuruma aparır. İntihar halları və psixosomatik xəstəliklər bu səbəbdən artır. Heç şübhəsiz bu gün insan psixoloji cəhətdən 30 il əvvəlkindən daha gərgin yaşayır.
Psixoloqlar bildirir ki, stress və depressiya artıq ölüm risk faktorlarına daxildir – ürək tutması, yuxusuzluq və intihar hallarının əksəriyyəti bu səbəblə yaranır. Xüsusən Azərbaycanda kişilər bu problemdən daha çox əziyyət çəkir. Azərbaycanda kişiləri ürək qan damar xəstəliklərindən qorumaq üçün xüsusi tibbi dövlət proqramlarına ehtiyac var.
Xəstəliklər dəyişib, orqanizm zəifləyib
XXI əsr yeni xəstəliklər gətirdi. COVID-19 pandemiyası bunun ən real nümunəsidir.
Antibiotiklərə qarşı davamlı bakteriyalar, virusların mutasiyaya uğraması və immun sisteminin zəifləməsi müasir tibbi belə çətin vəziyyətə salıb.
Bundan başqa, havada və qidada olan mikroplastiklər insan orqanizminə uzunmüddətli zərər vurur.
Necə qoruna bilərik?
Hər gün az da olsa, hərəkət etməli, piyada gəzməliyik. Qidalanmada sadə və təbii məhsullara üstünlük verməliyik. Mütəmadi olaraq sosial mediadan fasilə götürərək, stressi azaltmalıyıq. Təmiz çiy su içməli, sevdiyimiz insanlarla daha çox canlı ünsiyyətdə və imkan daxilində açıq havada vaxt keçirməliyik. Bizə zərər verən vərdişlərdən, məkanlardan və toksik insanlardan qaçmalıyıq.
Çünki müasir həyatın tempi artdıqca insan ömrü qısalır. Sanki rahatlıq naminə təbiiliyi qurban vermişik.
Texnologiya bizi daha ağıllı etdi, amma bəlkə də daha zəif və daha təlaşlı insanlara çevirdi.
Son olaraq ətraf mühiti də qorumalıyıq — çünki sağlam həyat sağlam planetdən başlayır.
Elnur Ağayev
Xeberle.com
Xəbərdən istifadə edərkən istinad etmək vacibdir.
